Μπορεί μια φυσική καταστροφή να γεφυρώσει πολιτικές διαφορές αιώνων; Με άλλα λόγια, πόσο πιθανό είναι η λεγόμενη διπλωματία των σεισμών να σβήσει οριστικά την επίφοβη ένταση ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία;
Το ερώτημα μπορεί να φαντάζει πρώιμο, όταν ακόμα ο τελικός απολογισμός των νεκρών στη γειτονική χώρα εκκρεμεί (για την ώρα τα επίσημα στοιχεία μιλούν για 36.000 νεκρούς και 1 εκατομμύρια άστεγους), ωστόσο είναι πολύ σημαντικό για να αφεθεί σε δεύτερο χρόνο και να πνιγεί μέσα στις κατακλυσμιαίες εξελίξεις στο εσωτερικό της Τουρκίας τις επόμενες εβδομάδες.
Δεν είναι τυχαίο ότι και τα ξένα μέσα ασχολήθηκαν επισταμένως μαζί του, είτε για να χαρακτηρίσουν την παροχή άμεσης και έμπρακτης βοήθειας από την Αθήνα στην Άγκυρα ως το μόνο φως μέσα στο απέραντο σκοτάδι, που έφερε η διπλή ισχυρή σεισμική δόνηση, είτε για να αναρωτηθούν αν «οι εχθροί θα γίνουν τώρα φίλοι».
Εχθροί ή φίλοι;
Οι εντάσεις ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία χάνονται μέσα στους αιώνες, σχολίαζε αυτές τις μέρες αρθρογράφος της ιστοσελίδας worldpolitcsreview. Οι δύο χώρες έφτασαν τρεις φορές στα πρόθυρα ενός πολέμου τις τελευταίες πέντε δεκαετίες, έγραφε, υπενθυμίζοντας ότι ο Κυριάκος Μητσοτάκης είχε αναγκαστεί λόγω της συνεχούς επιθετικότητας του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να ξεκαθαρίσει στο τελευταίο Οικονομικό Φόρουμ του Νταβός ότι «Δεν θα πάμε σε πόλεμο με την Τουρκία».
Το σκηνικό αυτή τη στιγμή ανάμεσα στην πολιτική σκηνή των δύο χωρών έχει αλλάξει άρδην, γιατί η αλήθεια είναι ότι οι λαοί έχουν πάψει πολλές δεκαετίες τώρα να δυναμιτίζουν καταστάσεις. Το λέει άλλωστε και το περίφημο άσμα «Μες του Βοσπόρου τα στενά» του 1972: «Τούρκος εγώ κι εσύ Ρωμιός, κι εγώ λαός κι εσύ λαός, εσύ Χριστό κι εγώ Αλλάχ, όμως κι οι δυο μας αχ και βαχ».
Το τηλεφώνημα του Έλληνα πρωθυπουργού στον Τούρκο πρόεδρο, για να του εκφράσει τη θλίψη του για την καταστροφή στην Τουρκία, αλλά και την ετοιμότητα της κυβέρνησης του να συνδράμει με κάθε τρόπον στην αντιμετώπιση των συνεπειών του σεισμού, έφερε σε όλους μνήμες από το 1999.
Ιζμίτ & Αθήνα
Τότε που ο μεγάλος σεισμός στις 17 Αυγούστου στο Ιζμίτ και 21 ημέρες αργότερα στις 7 Σεπτεμβρίου στην Αθήνα ένωσε τις δύο χώρες, όπως μόνο μια τραγωδία μπορεί, δημιουργώντας ανάμεσα τους ένα κλίμα κατανόησης, αλληλεγγύης και συνεργασίας που διήρκεσε για χρόνια. Η αγκαλιά του Μεβλούτ Τσαβούσογλου στον Νίκο Δένδια δημιούργησε επιπλέον προσδοκίες ότι η ιστορία μπορεί να επαναληφθεί και αυτή τη φορά με ακόμα καλύτερα αποτελέσματα και σε μεγαλύτερο βάθος χρόνου.
Όπως έγραψε το Stern κρυστάλλινη μπάλα για τα μελλούμενα μπορεί να μην υπάρχει, ωστόσο είναι σίγουρο ότι «το αφήγημα περί «εχθρικής Ελλάδας», το οποίο επικαλείται ο Ερντογάν εδώ και χρόνια, είναι πλέον πιθανό να στερηθεί κάθε βάσης χάρη στη μεγάλη αλληλεγγύη που επέδειξαν οι Έλληνες. Ειδικά από τη στιγμή που για τον Ερντογάν πρώτο μέλημα θα είναι η αντιμετώπιση των προβλημάτων στη χώρα του και όχι η συνέχιση και πολύ περισσότερο η κλιμάκωση, της διαμάχης με την Αθήνα».
Κι ενώ η πλειοψηφία των αναλυτών παραδέχεται ότι κάτι καλό φαίνεται ότι θα βγει από αυτή την άσχημη ιστορία, κάποιοι κρατούν μικρότερο καλάθι και υπενθυμίζουν ότι σήμερα το πολιτικό προσωπικό στην Άγκυρα είναι διαφορετικό από το 1999. Για παράδειγμα ενώ ο Ισμαήλ Τζεμ συνδεόταν με πραγματική φιλία με τον Έλληνα Παπανδρέου, ο Τσαβούσογλου θεωρείται ένας από τους μεγαλύτερους ταραχοποιούς στην Άγκυρα.
Εκλογές vs ανοικοδόμηση
Η λογική λέει ότι σημαντικό ρόλο για την πορεία των σχέσεων ανάμεσα στις δύο χώρες θα διαδραματίσουν οι εκλογές. Αν δηλαδή ο Ερντογάν, αποφασίσει να τις πραγματοποιήσει στις 14 Μαΐου, όπως ήταν προγραμματισμένο, ίσως χρειαστεί και πάλι την Ελλάδα ως εχθρό για να προσελκύσει το εθνικιστικό εκλογικό σώμα, ειδικά σήμερα που δέχεται πιέσεις λόγω της αποτυχίας της τουρκικής Πολιτικής Προστασίας.
Το ίδιο πιστεύουν και όσοι θεωρούν ότι ακόμη κι αν ο Τούρκος πρόεδρος αναλάβει τις εκλογές για έξι μήνες, όπως έχει δικαίωμα να κάνει, και πέσει με τη μούρη στην ανοικοδόμηση της χώρας, θα επιστρέψει στο χαρτί του γείτονα-εχθρού στην περίπτωση που δει τα σχέδια του να καίγονται γοργά.
Η μεγάλη διαφορά με τις ακόμα μεγαλύτερες συνέπειες είναι ότι η καταστροφή αυτή τη φορά στην Τουρκία, ακόμη κι αν έπληξε τις υποβαθμισμένες περιοχές των ξένων της, είναι ολοκληρωτική. Ο δε Ερντογάν βρίσκεται στη δύση της πολιτικής του καριέρας και όχι στην αρχή.
Αλλαγή στις ισορροπίες
Θα χρειαστεί συμμάχους εντός και εκτός για να τα καταφέρει, και αυτό μπορεί να μην αλλάξει μόνο τις σχέσεις Ελλάδας-Τουρκίας προς το καλύτερο, αλλά να πυροδοτήσει μεγάλες αλλαγές στο παγκόσμιο σκηνικό. Γιατί όταν ένας παίκτης αποχωρεί από την παρτίδα, έστω και προσωρινά, οι ισορροπίες διαφοροποιούνται αισθητά.
Όπως κατέληξε το άρθρο της Φρίντα Γκίντις στην προαναφερόμενη ιστοσελίδα η επίλυση συγκρούσεων που κουβαλούν συναισθηματικό βάρος απαιτεί δεξιοτεχνική, ευαίσθητη διπλωματική προσέγγιση. Η επικράτηση της σταθερότητας όμως χρειάζεται ανθρώπινη σοφία και μια αποφασιστική δράση για την ειρήνη.
Το που θα σταθεί η Ευρώπη και η Δύση στα παραπάνω το δίχως άλλο θα καθορίσουν το μέλλον των δύο χωρών, ίσως και του κόσμου ολόκληρου.
